دحو الأرض ـ وقوع و معنی آن

دحو الأرض را در روایات اینگونه بیان نموده اند که : در روز 25 ماه ذى القعده دحو الأرض واقع شده یعنى در آن روز زمین از زیر کعبه گسترده شده ( و خشکى آن شروع گردیده ) در سوره نازعات آیة 30 در توصیف خلقت زمین فرموده : ( و الأرض بعد ذلک دحاها ) که اینگونه معنى شده: زمین را بعد از آفرنیش آسمانها گسترانید . در کتاب بحار الانوار ج 11 ص 217 حدیث 29 آمده است : ( عن محمد بن عبدالله الصیقل عن الرضا علیه السلام قال : قال فى خمسة و عشرین من ذى القعده نشرت الرحمة و دحیت فیه الأرض و نصبت فیه الکعبة و هبط فیه آدم .) در ترجمه این روایت ، خود علامه مجلسى رحمه الله علیه در کتاب دیگر خودش که زاد المعاد باشد در ص 235 مىفرماید : کلینى از محمد بن عبدالله روایت کرده است که حضرت امام رضا علیه السلام در شهر مرو در روز 25 ذى القعده بیرون آمدند و فرمودند که : روزى است که رحمت در این روز منتشر گردیده است و زمین در این روز پهن شده است و کعبه در این روز نصب شده است ، و حضرت آدم علیه السلام در این روز به زمین فرود آمده است . و در کتاب اقبال ص 310 از جناب سید ابن طاووس آمده است که مرحوم صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه و نیز در کتاب ثواب الاعمال روایتى را از امام رضا علیه السلام نقل مىکند که در ضمن آن حضرت فرمودند: ( و فیها دحیت الأرض من تحت الکعبة ) یعنى (در این روز ) زمین از زیر کعبه پهن شده است . در پایان تذکر این نکته لازم است که مسأله دحو الأرض مسأله اى است که در روایات به آن تذکر داده شده لذا از خود نمىتوانیم چیزى بگوئیم ولى اینکه زمین مناطقى از آن زیر آب بوده و به گذشت زمان از آب بیرون آمده است ( موضوعى است که ) حتى دانشمندان نیز به آن اذعان دارند .

معنای دحو الأرض : دحو الارض روزى است که خداوند زمین را از زیر کعبه پهن نمود حضرت رضا (علیه السلام ) فرمود : روز بیست و پنجم ذیقعده روز ولادت ابراهیم خلیل ( علیه السلام ) و روز ولادت عیسى بن مریم ( علیه السلام ) است و روزى است که زمین از زیر کعبه گسترده شده هر که در آن روز روزه بدارد مانند کسى باشد که شصت ماه روزه گرفته باشد .

                                                                         حجة الوداع

پیامبر اکرم(ص) از آغاز ذی قعده سال دهم هجری قمری به تمام مناطق مسلمان نشین و طوائف و قبائل مسلمان عربستان خبر داد که وی در این ماه به مکه معظمه خواهد رفت و مراسم عمره و حج را به جای خواهد آورد و هر کسی مایل است، وی را همراهی کند، زاد و توشه خویش برگیرد و به سوی مکه معظمه حرکت نماید.

امام علی بن ابی طالب(ع) که در این ایام، از سوی پیامبر اکرم(ص) در سرزمین "یمن" به سر می برد و علاوه بر دعوت و تبلیغ اسلامی، با دشمنان اسلام در آن دیار مبارزه می کرد، پیکی به وی از سوی پیامبر(ص) رسید، که او نیز به سوی مکه معظمه حرکت نماید.

امام علی بن ابی طالب(ع) به محض دریافت نامه پیامبر(ص) به همراه یاران خویش عازم مکه شد.

پیامبر خدا(ص) پس از فراهم آوری تدارکات سفر و امکانات لازم، به همراه دختر گرامی اش حضرت فاطمه زهرا(س) و تمامی همسران خود، در 25 ذی قعده و به قولی در 26 این ماه، از مدینه خارج شد. در این سفر روحانی و به یاد ماندنی، در حدود یکصد و چهار هزار و یا یکصد و بیست و چهار هزار نفر از مسلمانان شرکت نمودند.

حضرت علی(ع) نیز که به همراه یاران خویش به سوی مکه عازم شده بود، یکی از یارانش را جانشین خویش در سپاه تحت فرمانش گذاشت و زودتر از آنان، به سوی مکه حرکت کرد. بدین جهت، چند روز زودتر از یارانش به پیامبر(ص) ملحق شد.

حضرت علی(ع) در نزدیکی های شهر مکه معظمه، به پیامبر(ص) و سایر مسلمانان رسید و پیامبر(ص) با دیدن وی بسیار خرسند و خوشحال شد.(1)

این سفر، چون آخرین سفر رسول خدا(ص) به مکه معظمه، جهت انجام مراسم حج بود، به "حجه الوداع" شهرت یافت.

گفتنی است، که پیامبر اکرم(ص) در بازگشت از همین سفر زیارتی، در مکانی به نام "غدیر" حضرت علی(ع) را به عنوان جانشین خویش معرفی کرد [این واقعه در 18 ذی حجه خواهد آمد].

1- نک: کشف الیقین [علامه حلی]، ص 238؛ تاریخ الطبری، ج2، ص 401؛ تاریخ ابن خلدون، ج1، ص 452؛ فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام(ص) [جعفر سبحانی]، ص 503؛ وقایع الأیام [شیخ عباس قمی]، ص 102

-------------------------------------------------------

                                                           بنای کعبهء معظمه توسط حضرت آدم (ع)

بنا به فرموده خداوند متعال در قرآن کریم، نخستین خانه ای که در روی زمین برای عبادت پروردگار منان بنا گردید، کعبه معظمه بود [اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَّهَ مُبارَکاً وَ هُدًی لِلْعالَمینَ.(1) نخستین خانه ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکه است، که پربرکت و مایه هدایت جهانیان است.]

امیرمومنان علی بن أبی طالب(ع) فرمود: أنّ أوّل شیئ نزل من السّماءِ إلی الأرض لهو البیت الذی بِمکّه، انزله الله یاقوةت حمرا …(2)

یعنی: نخستین چیزی که از آسمان به زمین فرود آمد، همان خانه [مقدسی] است که در مکه است. خداوند سبحان، آن را به صورت یاقوت سرخ نازل فرمود…

هم چنین آن حضرت در نهج البلاغه، در این باره فرمود: الا ترون ان الله سبحانه، اختبر الاولین من لدن آدم صلوات الله علیه الی الآخرین من هذا العالم باحجار لا تضر و لا تنفع، و لا تبصر و لا تسمع، فجعلها بیته الحرام الذی جعله الله للناس قیاما …(3)

یعنی: آیا نمی بینید که خداوند سبحان، پیشینیان را از زمان حضرت آدم(ع) تا آخرین نفر از این جهان، آزمایش نموده است به سنگ هایی [که کعبه معظمه از آن بنا شده است و] نه زیان دارد و نه سود می بخشد و نه می بیند و نه می شنود، پس آن سنگ ها را بیت الحرام خود قرار داد و آن را خانه ای برای [عبادت و پرستش] بندگان بر پا داشت.

به هر روی، این خانه مقدس و مبارک، از زمان حضرت آدم(ع) تاکنون محل عبادت موحدان و تقوا پیشه گان بوده است و توسط حضرت آدم(ع) و با دستیاری جبرئیل(ع) بنا گردید.

بنا به نقل شیخ عباس قمی(ره)، تاریخ بنای کعبه معظمه از سوی حضرت آدم(ع) مصادف با 25 ذی قعده بوده است.(4)

1- سوره آل عمران (3)، آیه 96

2- مجمع البیان (علامه طبرسی)، ج 2-1، ص 389

3- نهج البلاغه، خطبه 234 (خطبه قاصعه)، فراز 28

4- وقایع الایام (شیخ عباس قمی)، ص 88